ทุกชีวิต คือมิตรของเรา

การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยฉุกเฉินทางอากาศ โอกาสให้ผู้ป่วยเข้าถึงการรักษาอย่างรวดเร็ว

เชื่อว่าหลายคนที่เคยดูหนังหรือซีรีส์กี่ยวกับการแพทย์ หน่วยกู้ภัย หรือหนังแนวภัยพิบัติ นอกจากยานพาหนะอย่างรถฉุกเฉินที่เจ้าหน้าที่ใช้เดินทางไปช่วยเหลือผู้ป่วย พร้อมอุปกรณ์ทางการแพทย์ครบมือแล้ว ก็ยังมียานพาหนะอีกหนึ่งรูปแบบที่นิยมใช้ สามารถเข้าถึงผู้ป่วยได้อย่างรวดเร็ว แม้อยู่ในพื้นที่ห่างไกลหรือพื้นที่ทุรกันดารที่รถยนต์ไม่สามารถเข้าถึงได้ก็คือเฮลิคอปเตอร์ ซึ่งการเข้าช่วยเหลือผู้ป่วยทางอากาศนั้น มีชื่อเรียกอีกอย่างก็คือ การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยฉุกเฉินทางอากาศ นั้นเอง

เจาะลึกการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยฉุกเฉินทางอากาศ คืออะไร

การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยทางอากาศ คือ กระบวนการในการขนส่งผู้ป่วยโดยใช้เครื่องบินหรืออากาศยานเป็นพาหนะหลัก ซึ่งมักใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยมีความป่วยหนักหรือต้องการการรักษาเร่งด่วน ที่การแพทย์ในพื้นที่นั้นไม่สามารถทำการรักษาได้ จึงต้องเคลื่อนย้ายไปที่โรงพยาบาลหรือศูนย์การแพทย์อื่นอย่างเร่งด่วนเพื่อทำการรักษา

ซึ่งการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยทางอากาศอาจใช้เครื่องบินสำหรับขนส่งผู้ป่วยหรือเฮลิคอปเตอร์ที่ได้รับการปรับแต่งเพื่อรองรับผู้ป่วยและอุปกรณ์การรักษาที่จำเป็นตามสภาพความเจ็บป่วยของผู้ป่วยในขณะนั้น การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยทางอากาศมักเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและต้องดูแลอย่างรอบคอบ เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับการดูแลอย่างเหมาะสมและถึงปลายทางได้อย่างปลอดภัย

เครื่องบินที่ใช้สำหรับปฏิบัติการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยทางอากาศมีกี่ประเภท

การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยทางอากาศมีการใช้เครื่องบินหลายประเภทที่ได้รับการปรับแต่งเพื่อให้เหมาะสมสำหรับการขนส่งผู้ป่วยและการดูแลทางการแพทย์ ประเภทของเครื่องบินที่ใช้ในการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยทางอากาศที่นิยมใช้ทั่วโลกมี ดังนี้

Fixed-Wing Aircraft

เป็นเครื่องบินที่มีปีกคงที่และไม่สามารถพับได้ ส่วนใหญ่เป็นเครื่องบินขนาดใหญ่เช่น เครื่องบินบรรทุกทหารหรือเครื่องบินทางการเช่า ในบางกรณี เครื่อง Fixed-Wing Aircraft จะมีส่วนของห้องโดยสารที่ถูกปรับแต่งเพื่อรับผู้ป่วยและเครื่องมือการรักษาเข้าไปได้ด้วย

Rotorcraft

เครื่องบินที่มีใบพัดหมุนอย่างเฮลิคอปเตอร์ ซึ่งความยืดหยุ่นสามารถออกแบบพื้นที่ เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถนั่งหรือนอนในเครื่องได้ นอกจากนี้ ยังสามารถขนย้ายชุดอุปกรณ์การรักษาที่มากมาย

Air Ambulance Jets

เป็นเครื่องบินที่ออกแบบมาเพื่อให้บริการการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยโดยเฉพาะ มักมีสิ่งของและอุปกรณ์การรักษาที่ถูกปรับแต่งและเตรียมไว้อย่างเหมาะสมสำหรับผู้ป่วย

Military Medical Evacuation Aircraft

เครื่องบินทางอากาศสำหรับการถอนตัวของทหาร ในกรณีทหารที่ป่วยหรือบาดเจ็บในสนามรบ มักมีเครื่องบินทางอากาศที่ใช้ในการเคลื่อนย้ายทหารที่เจ็บไปยังโรงพยาบาลทหารหรือสถานที่รักษาอื่น ๆ ที่ต้องการ

Search and Rescue (SAR) Aircraft

เครื่องบินสำหรับการค้นหาและช่วยเหลือ เครื่องบินแบบนี้มักใช้ในการค้นหาและช่วยเหลือผู้ป่วย ผู้บาดเจ็บในสถานการณ์ฉุกเฉิน หรืออยู่ในสถานที่ทุรกันดาล ซึ่งสามารถบรรทุกอุปกรณ์ช่วยเหลือขั้นพื้นฐานสำหรับใช้ช่วยเหลือผู้ป่วยได้

ถึงเครื่องบินเพื่อการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยฉุกเฉินทางอากาศจะมีมากมายหลายประเภท อย่างไรก็ตามการเรียกใช้งานนั้นก็ขึ้นอยู่กับประสบการณ์และความต้องการทางการแพทย์ของผู้ป่วยที่จะถูกขนส่งไปยังสถานที่ปลายทาง

ผู้ป่วยลักษณะใดจึงจะสามารถใช้การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยฉุกเฉินทางอากาศได้

แม้การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยฉุกเฉินทางอากาศ จะเป็นวิธีที่สะดวกช่วยให้ผู้ป่วยเข้าถึงการได้อย่างรวดเร็ว แต่ในประเทศไทย การจะทำการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยด้วยวิธีการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยฉุกเฉินทางอากาศ เคสนั้นจะต้องเข้ากับหลักเกณฑ์ การขอใช้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉินด้วยอากาศยาน เกณฑ์ของสพฉ. ดังนี้

1. ผู้ป่วยฉุกเฉินที่มีแพทย์อำนวยการปฏิบัติการฉุกเฉินหรือแพทย์ที่รักษาผู้ป่วย พิจารณาแล้วให้การรับรองว่า การลำเลียงผู้ป่วยด้วยอากาศยานจะเป็นประโยชน์ ต่อการป้องกันการเสียชีวิตหรือชะลอความรุนแรงของการเจ็บป่วยของผู้ป่วยฉุกเฉิน
2. ผู้ป่วยฉุกเฉินวิกฤตหรือฉุกเฉินเร่งด่วนที่เกินขีดความสามารถของหน่วยปฏิบัติการ ฉุกเฉินหรือสถานพยาบาล และหากปล่อยทิ้งไว้อาจเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตหรือมีอาการรุนแรงขึ้น โดยให้คำนึงถึงสภาพพื้นที่ห่างไกลทุรกันดารหรือพื้นที่ประสบภัยหรือพื้นที่เสี่ยงภัยอันตราย3
3. การขนย้ายยาหรือเวชภัณฑ์รวมถึงบุคลากรทางการแพทย์เพื่อการช่วยเหลือผู้ป่วยฉุกเฉิน ในพื้นที่ห่างไกลทุรกันดาร พื้นที่ประสบภัยหรือพื้นที่เสี่ยงอันตราย
4. การขนย้ายอวัยวะหรือชิ้นส่วนของมนุษย์เพื่อการช่วยเหลือผู้ป่วยฉุกเฉิน
สำหรับผู้ป่วยชาวไทยนั้น มั่นใจได้เลยว่าหากได้รับบาดเจ็บฉุกเฉินหรือต้องการส่งตัวด่วนไปโรงพยาบาลเพื่อรับการรักษาจะมีหน่วยงาน สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ (สพฉ.) เตรียมความพร้อมของพร้อมให้ความช่วยเหลืออย่างแน่นอน ทั้งในยามปกติและเมื่อเกิดภัยพิบัติโดยเฉพาะพื้นที่ห่างไกล พื้นที่ทุรกันดาร พื้นที่เกาะ พื้นที่อยู่ในระหว่างประสบภัยพิบัติ พื้นที่ที่ไม่สามารถเคลื่อนย้ายผู้ป่วยด้วยยานพาหนะปกติทางบก ซึ่งหน่วยปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉินในการจัดการกับภาวะฉุกเฉินที่เกิดขึ้น เพื่อให้ผู้ป่วยวิกฤติฉุกเฉินได้รับการรักษาพยาบาล และส่งต่อไปยังโรงพยาบาลที่มีศักยภาพสูงกว่าได้อย่างรวดเร็วมีประสิทธิภาพ